Zijn mensen het negatieve nieuws zat na de coronacrisis?

In het programma De wereld is vierkant levert Thomas Bruning, algemeen secrataris van de Nederlandse Vereniging van Jorunalisten (NVJ) kritiek op de journalistiek, maar blijft achter de journalisten staan in een tijd van crisisvermoeiheid bij de lezers.

Zo langzamerhand evalueren mensen de coronatijd. De journalistiek hoort daar ook bij. Bruning schuift op 14 juni jl. aan tafel bij De wereld is vierkant, een nieuw programma van Blckbx van Flavio Pasquino. Zijn tafelgenoten zijn mensen die stuk voor stuk stevige kritiek hebben, mede omdat ze censuur hebben ervaren in coronatijd. Professor Bob de Wit, rechtsfilosoof Raisa Blommestijn en zeker neuroloog dr. Jan Bonte hebben daarmee te maken gehad.

Een belangrijke vraag op 9 juni aan Hugo de Jonge in het tv-programma WNL Op Zondag was of we empathischer hadden moeten zijn. Presentator Sander Janson stelt in De Wereld is vierkant dezelfde vraag aan Bruning, maar dan voor de journalistiek.

Thomas Bruning: “Ik denk dat het heel goed is als de journalistiek ook evalueert. Er zijn dingen echt wel misgegaan, als het gaat om bijv. de persconferentie waar ze te volgzaam zijn geweest. Het is voor de journalistiek en voor iedereen een bijzondere tijd geweest die we nog nooit eerder hebben meegemaakt. Je krijgt een crisissituatie, je zit met twee gedachtes. Je bent journalist en je bent ook mens. Er werden natuurlijk vanuit de autoriteiten allerlei dingen afgeroepen en dan kom je in de situatie (als journalist) 'welke rol moet ik vervullen. Moet ik nou vooral een preventieve rol vervullen? Of een verslaggevende rol?' Dat is weleens door elkaar gaan lopen. Als ik die persconferenties bekijk, daarvan hebben journalisten ook achteraf toegegeven daar zijn we te volgzaam in geweest.”

Het is een wat rommelige discussie, maar zeker interessant, ook omdat het vrij uniek is de laatste jaren dat mensen die fel tegen het coronabeleid zijn, in gesprek gaan met iemand die de journalistiek ondanks bovenstaande kritiek verdedigt op het punt van hun zuivere doelen. Bruning zegt daarover (42:58 min): ”Ik steek mijn hand in het vuur voor 99% van de journalisten. Daar staat het publiek als eerste.”

Toch lijkt zijn achterban iets niet goed te doen in het algemeen. De BBC bracht het nieuws dat uit een studie blijkt dat in het Verenigd Koninkrijk de interesse in nieuws sinds 2015 is gehalveerd.
Ook in Nederland en in België kwam het Reuters Institute Digital News Report 2024 in het nieuws. Advocate en critica Carine Knapen is op X heel stellig over de oorzaken hiervan: “De meeste Vlamingen hebben inmiddels begrepen dat ze constant belogen, belazerd en bedonderd worden en dat de 4e macht geen objectieve, neutrale berichtgeving brengt.”

Het lijkt wijs voor de alternatieve media hier niet uit te concluderen dat mensen dus overstappen op alternatief nieuws. Ook daar is werk aan de winkel. Lees zeker het Reutersonderzoek en blijf zelf ook onderzoek doen naar wat de lezers beweegt. Ongetwijfeld komt daar dan ook een vorm van crisisvermoeidheid uit naar voren.

Het Reutersonderzoek zegt daarover:” Bij het onderzoeken van gebruikersbehoeften rond nieuws suggereren onze gegevens dat uitgevers zich mogelijk te veel richten op het informeren van mensen over top nieuwsberichten en niet genoeg tijd besteden aan het bieden van perspectieven op problemen of verhalen die een basis kunnen vormen voor incidenteel optimisme.” Zie hier een mogelijk gat in de markt.

Uit de samenvatting van het Reuters Institute Digital News Report 2024

• Gebruik van Facebook voor nieuws neemt af. Alternatieven daarvoor groeien
• Nieuws op online platform is aan het fragmenteren
• 31% van de respondenten wereldwijd gebruikt YouTube voor nieuws
• Tiktok is Twitter voorbij met 13% resp. 10% gebruik voor nieuws
• Videogebruik groeit, zeker bij de jongere doelgroep, met name korte clips
• Nog maar 22% ziet nieuwswebsites als de belangrijkste nieuwsbronnen, dat was in 2018 nog 32%
• Nieuwe partijdige commentators en influencers komen op, met name op YouTube en Tiktok. Maar bij X en FB spelen traditionele nieuwsmakers nog een prominente rol
• Bezorgdheid over wat echt en nepnieuws is, is met 3% gestegen tot 59%. In Zuid-Afrika (81%) en de VS (72%) is dat aanmerkelijk hoger. Hoogste zorgen over betrouwbaarheid zijn op Tiktok en X
• Vertrouwen in het nieuws is met 40% stabiel, maar nog altijd 4% lager dan tijdens de coronacrisis
• Interesse in het nieuws stijgt bij verkiezingen, maar is in het algemeen afgenomen
• 39% zegt soms tot vaak het nieuws te vermijden, dat is 3% meer dan vorig jaar
• Respondenten zeggen dat er te veel aandacht is voor topitems en te weinig perspectieven op een optimistische blik op zaken
• Slechts 17% betaalt voor het nieuws in een of andere vorm
• Het is lastig mensen te laten betalen vanwege lage interesse en overvloedige beschikbaarheid van gratis nieuws. 4 op de 10 zegt een voordelige aanbiedingsprijs te betalen
• Podcasts (met beeld) doen het relatief goed om jongere hoogopgeleiden te interesseren

Reuters over Nederland

Specifiek over Nederland noemt het rapport de doorgaande clustering van machtsblok DGP en RTL binnen de nieuwsvoorziening en de incidenten rond seksueel wangedrag en pesten op de werkvloer. Het rapport prijst de NOS voor het bereiken van jongeren. “Op Instagram hebben zowel hun hoofdaccount NOS als hun initiatief dat zich specifiek richt op 13- tot 18-jarigen, NOS Stories, respectievelijk bijna en meer dan een miljoen volgers.” Behalve Cestmocro en ON noemt het rapport geen nieuwkomers in de nieuwsvoorziening.